Nhiều án “khủng long” biến thành... “thạch sùng”!
Việc điều tra còn kéo dài, còn để xảy ra oan, sai, bỏ lọt tội phạm, tình trạng trả hồ sơ điều tra bổ sung diễn ra phổ biến, tỷ lệ án treo cao...
Hôm qua (23-10), Quốc hội đã dành cả ngày để thảo luận báo cáo của Chính phủ về công tác phòng ngừa, chống vi phạm pháp luật và tội phạm, công tác thi hành án, báo cáo của viện trưởng VKSND tối cao, báo cáo của chánh án TAND tối cao. Phần lớn đại biểu đều bức xúc trước tình trạng trả hồ sơ điều tra bổ sung diễn ra phổ biến, tỷ lệ án treo cao... Đây vốn là những tồn tại, bức xúc từ nhiều năm nay.
Điều tra kéo dài, còn để oan, sai
Bộ trưởng Bộ Công an Lê Hồng Anh thừa nhận thực tế là việc điều tra án còn để kéo dài, còn để xảy ra tình trạng oan, sai, bỏ lọt tội phạm. “Trong 11 tháng qua, có hơn 50 bị can đình chỉ điều tra do hết thời hạn điều tra mà không chứng minh được tội phạm, hơn 80 bị can đình chỉ điều tra do hành vi không cấu thành tội phạm”...
Đại biểu Phan Trung Lý (Nghệ An) nói khó chấp nhận được cách giải thích lý do rằng có một số vụ án cơ quan điều tra đình chỉ do không có sự thống nhất trong quan điểm giải thích chứng cứ hoặc áp lực từ phía nọ phía kia... Trong khi về nguyên tắc, hoạt động tố tụng phải căn cứ vào các quy định của pháp luật chứ không thể chiều theo ý của cá nhân hay cơ quan nào.
Đại biểu Nguyễn Minh Thuyết (Lạng Sơn) lại bức xúc trước việc nhiều vụ án ban đầu được tuyên truyền rầm rộ, nhiều lần tổ chức họp báo nhưng rốt cuộc “từ khủng long biến thành thạch sùng”. Ông dẫn chứng: “Có vụ bị VKS trả hồ sơ điều tra bổ sung hai lần, có vụ một người có chức vụ cao bị tạm giam một năm rưỡi rồi được trả tự do”... Theo ông Thuyết, những trường hợp như vậy khiến người dân hụt hẫng, mất lòng tin vào kết luận của các cơ quan tư pháp.
Hồ sơ trả đi trả lại
Trong phần giải trình thêm của mình, Viện trưởng VKSND tối cao Trần Quốc Vượng cho biết đầu năm nay, ngành đã phải đưa ra chỉ thị nếu VKS nơi nào để xảy ra một trường hợp tòa án tuyên không phạm tội sẽ không được danh hiệu thi đua. “Tuy cố gắng như vậy nhưng vẫn chưa khắc phục được bao nhiêu” - ông Vượng thẳng thắn thừa nhận.
Ông Vượng cũng thừa nhận ý kiến của các đại biểu về việc tỷ lệ án phải trả hồ sơ điều tra bổ sung cao (nhất là những vụ án do VKSND tối cao thụ lý, thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra) là chính xác. Trong số hơn 150 vụ án viện trực tiếp làm thì viện trả cơ quan điều tra điều tra bổ sung 30 vụ, tòa trả cho viện 29 vụ. Tỷ lệ này cao hơn so với tỷ lệ chung.
Theo ông Vượng: “VKSND tối cao phải ủy quyền cho VKS cấp tỉnh thực hành quyền công tố, thậm chí có những vụ phải ủy quyền cho cấp huyện. Điển hình như vụ đánh bạc ở Tam Đảo, vụ vũ trường New Century tới đây phải ủy quyền cho tới cấp quận xét xử”. Cũng theo ông Vượng, VKSND tối cao đã có giải pháp tạm thời là mời Kiểm sát viên các tỉnh lên nghiên cứu trước hồ sơ. Tuy nhiên, “muốn giải quyết tận gốc vấn đề phải phân cấp điều tra một cách triệt để”- ông Vượng kết luận.
Án treo quá nhiều
Về công tác xét xử của ngành tòa án, đại biểu Trần Thế Vượng (Hải Dương) và nhiều đại biểu khác băn khoăn trước con số khoảng 24.000 bị cáo được hưởng án treo trong năm 2008, trong đó tỷ lệ hưởng án treo đối với tội tham nhũng xấp xỉ 30%. Ông Vượng gay gắt: “Việc cho hưởng án treo nhiều hay ít không quan trọng nhưng khi tỷ lệ đến mức đó thì cần có sự kiểm tra, xem xét những bị cáo đó được hưởng án treo có đúng quy định pháp luật hay không”.
Ủy ban Tư pháp cũng đặt dấu hỏi về con số này và đề nghị ngành tòa án cần có tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm trong việc này.
Một vấn đề khác được nhiều đại biểu quan tâm là công tác giám đốc thẩm, tái thẩm. Trong năm 2008, ngành tòa án đã thụ lý hơn 11.000 đơn khiếu nại yêu cầu giám đốc thẩm, tái thẩm và đã giải quyết khoảng 5.000 đơn. “Điều đó có nghĩa chất lượng xét xử của cấp sơ, phúc thẩm là rất đáng quan tâm” - ông Trần Thế Vượng nhận xét.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Thu Ba, nhiều đơn khiếu nại chưa được giải quyết kịp thời, việc trả lại đơn cho đương sự trong nhiều trường hợp không thuyết phục để đương sự tiếp tục khiếu nại kéo dài. “Có một số trường hợp dù trước đó đã trả lời không có căn cứ kháng nghị nhưng sau lại bị chánh án TAND tối cao, viện trưởng VKSND tối cao kháng nghị. Thậm chí có những việc khi phát hiện có sai sót thì đã hết thời hiệu kháng nghị”.
Trong báo cáo thẩm tra của mình, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cũng “phê” công tác tổng kết thực tiễn xét xử, hướng dẫn áp dụng pháp luật của TAND tối cao chưa đáp ứng được yêu cầu. Việc hướng dẫn một số quy định của Bộ luật Hình sự chưa phù hợp thực tế nhưng chậm được sửa đổi, gây khó khăn trong áp dụng. Bà Thu Ba đưa ra một dẫn chứng: “TAND tối cao hướng dẫn về tội đánh bạc, khi chúng tôi xuống địa phương, các cơ quan tư pháp đều không tán thành, cho rằng việc hướng dẫn như thế không đúng với thực tiễn và khó áp dụng”.
THU NGUYỆT, báo PL TP. HCM